Przejdź do zawartości

Dietrich von Hildebrand

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dietrich von Hildebrand
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

12 października 1889
Florencja, Włochy

Data i miejsce śmierci

26 stycznia 1977
New Rochelle, Nowy Jork, Stany Zjednoczone

Zawód, zajęcie

filozof, teolog

Edukacja

Uniwersytet w Monachium, Uniwersytet w Getyndze

Wyznanie

katolik

Małżeństwo

Margarete Denck, Alice Jourdain

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Dietrich von Hildebrand (ur. 12 października 1889 we Florencji, zm. 26 stycznia 1977 w New Rochelle, Nowy Jork)[1] – niemiecki filozof i teolog katolicki zwany przez papieża Piusa XII „XX-wiecznym Doktorem Kościoła”, przez Josepha Ratzingera „jedną z najwybitniejszych postaci naszych czasów”[2], a wicekanclerza III Rzeszy Franza von Papena „wrogiem numer jeden narodowego socjalizmu”[3].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się i dorastał we Florencji w zeświecczonej rodzinie protestanckiej wraz ze starszym rodzeństwem, pięcioma siostrami, Evą, Elizabeth, Irene, Sylvie i Bertel oraz przyrodnim bratem z pierwszego małżeństwa matki, Alfredem Hildebrand-Koppel[4]. Jego dziadek, Bruno Hildebrand, był profesorem ekonomii w Marburgu i jako pierwszy obnażył błąd istoty teorii ekonomicznych Karola Marksa. Bruno za swoje przekonania został oskarżony o zdradę stanu oraz skazany na karę śmierci, której uniknął, zbiegając do Szwajcarii. Ojciec Dietricha Adolf von Hildebrand był rzeźbiarzem, który w roku 1904 otrzymał tytuł szlachecki, a w roku 1917 tytuł Ekscelencji[3]. Zarówno on, jak i żona Irene (choć była wielką admiratorką etyki Kanta) i ich córki nie przejawiali żadnych poważnych zainteresowań wiarą. Wartości estetyczne uważali za najważniejsze. Oficjalnie byli protestantami, ale nigdy nie uczestniczyli w nabożeństwach ani nie rozważali żadnych spraw religijnych[5]. Dietricha martwił relatywizm etyczny, skłonność do panteizmu oraz moralna nieświadomość ojca[6]. Adolf do końca życia był osobą, która nie odnalazła pełni wiary, ale z wielkim szacunkiem podchodził do życia. Zdecydowanie odrzucał stosowanie sztucznej kontroli urodzeń, ponieważ uważał, że „ingerowanie w tajemnice natury byłoby czymś wstrętnym”[7].

Dom rodzinny rozwinął w Dietrichu umiłowanie do literatury i muzyki. Był zauroczony sonatami Beethovena i Mozarta wykonywanymi przez siostry i muzyką kameralną, którą jego ojciec grywał z przyjaciółmi[8]. Razem z matką Irene czytał dzieła Homera, Platona, Goethego i Schillera[9]. W szkole był uczniem zdolnym i nad wiek rozwiniętym, lecz zawsze ważniejsze od nauki było dla niego życie osobiste i religijne[10].

Sam Dietrich od wczesnego dzieciństwa był osobą wierzącą. W wieku lat pięciu powiedział swojej sceptycznej siostrze: „Ja tobie przysięgam, że Chrystus jest Bogiem”. Nie znosił ludzi, którzy lekceważyli religię lub się z niej naśmiewali. Później stwierdził, że ów brak szacunku sprawia, że „umysł staje się ślepy, serce ociężałe, a stan ten dusi w zarodku jakąkolwiek odpowiedź na wartość”[11]. Mając sześć lat, Dietrich został ochrzczony przez protestanckiego pastora[12].

W roku 1912 w protestanckim zborze poślubił Margarete Gretchen Denck, z którą miał syna Franza[13] i obronił pracę doktorską o temacie Natura działania moralnego, na której okładce Edmund Husserl napisał „wspaniała praca”[14].

Nawrócił się wraz z żoną na katolicyzm w 1914 roku[15] i od tego czasu aż do śmierci codziennie przyjmował Komunię Świętą. Początkowa reakcja jego otoczenia na zmianę wiary była bardzo negatywna. Rodzice i dwaj szwagrowie odmówili wszelkiego kontaktu z nim[16], a Husserl stwierdził, że „filozofia straciła wielki talent: Dietrich von Hildebrand został rzymskim katolikiem” i po nawróceniu Dietricha prawie w ogóle się z nim nie kontaktował[17]. Z czasem otoczenie Dietricha zmieniło swój stosunek do katolicyzmu. Aż na początku lat dwudziestych wszystkie dzieci Adolfa von Hildebranda, trzech jego zięciów i jego synowa wstąpili do Kościoła[18]. Ogółem za życia Dietricha ponad stu jego przyjaciół i znajomych zostało katolikami[19].

Na przekonania Dietricha znacznie wpłynął Max Scheler. Katolickie poglądy Schelera przekonały Dietricha, że Kościół otrzymał i zachował pełnię Prawdy objawionej[20]. Scheler zmodyfikował również poglądy polityczne Hildebranda. Początkowo Dietrich pod wpływem swojego prywatnego nauczyciela Aloisa Fischera, który żył w biedzie, solidaryzował się z socjalizmem. Lecz Scheler uświadomił swojemu uczniowi niebezpieczeństwo ziemskiego mesjanizmu i możliwość potrzebnej przemiany tylko przez uświęcenie każdej indywidualnej osoby, która może nastąpić dzięki łasce udzielanej za pośrednictwem Kościoła[21].

Na początku I wojny światowej pracował w jednostce Czerwonego Krzyża jako asystent lekarza[22], a pod koniec w roku 1918 gdy nie zezwolono na przedłużenie pełnienia tej funkcji ku swojej rozpaczy został zaciągnięty do armii[23]. Otrzymał pozwolenie na przerwanie swojego pobytu w armii, gdy otrzymał list informujący o przyjęciu jego pracy habilitacyjnej i że musi pojechać do Monachium, aby zdać egzamin[24]. Obronił pracę habilitacyjną o temacie Moralność i poznanie wartości etycznych i po wygłoszeniu wykładu o istocie kary, po którym gratulowano mu, że „miał odwagę wspomnieć imię Boże”, oficjalnie dołączył do kadry uniwersyteckiej w Monachium[25].

Po I wojnie światowej był zaniepokojony rewolucją listopadową, w wyniku której abdykował Wilhelm II Hohenzollern. Hildebrand utrzymywał bliskie relacje z rodziną cesarską. Był gorliwym monarchistą i zwolennikiem cesarza Karola, którego uważał za świętego[26].

W roku 1919 Hildebrand złożył wizytę rezydującemu w Zizers Polakowi, generałowi jezuitów, ojcu Włodzimierzowi Ledóchowskiemu. Dietrich stwierdził, że „jest to wyjątkowy człowiek o ponadprzeciętnej inteligencji i potężnej osobowości, który promieniował głębokim życiem duchowym”. Po tym spotkaniu udał się do Saint Moritz, gdzie zachorował na grypę hiszpankę, przez którą był bliski śmierci[27].

Radykalnie występował przeciw nazizmowi i komunizmowi. Postrzegał oba te systemy jako „bliźniaczych braci w niegodziwości” przejawiających ten sam materializm, to samo ubóstwienie państwa, ten sam totalitaryzm i ten sam ateizm[28]. Twierdził, że jakakolwiek próba stworzenia wspólnoty kosztem pojedynczej osoby byłaby całkowicie błędna i wynikałaby z niezrozumienia natury wspólnoty. Wskazywał na grozę antypersonalizmu i na niezgodność tych ideologii z katolicyzmem, jednocześnie potępiając liberalny indywidualizm[29]. Na antynazistowskie poglądy Dietricha wpłynął profesor, który początkowo kierował jego pracą habilitacyjną Friedrich Wilhelm Foerster. Ten otwierał oczy na niebezpieczeństwa pruskiego militaryzmu i groźbę, jaką kult bezwzględnej siły stanowi dla kręgosłupa moralnego Niemiec[30]. Dietrich znajdował się na czarnej liście nazistów[31]. Donosił na niego bezpośrednio Hitlerowi Franz von Papen[32].

Uważał, że hierarchowie Kościoła zbyt łagodnie potępiają narodowy socjalizm. Domagał się, aby biskupi w Niemczech bez jakichkolwiek kompromisów sprzeciwili się temu systemowi słowami non possumus, potępili wszystkie zbrodnie i przywrócili anatemę nałożoną na nazizm[7].

Gdy Hitler doszedł do władzy w 1933 roku, Dietrich wraz z żoną i synem uciekli do Wiednia. Tam, przy wsparciu kanclerza Engelberta Dollfussa założył i redagował antynazistowski tygodnik Der Christliche Ständestaat[33], za co został zaocznie skazany na śmierć przez nazistów. Otrzymywał liczne anonimowe listy, które były obelżywe i zawierały pogróżki. Sugerowano w nich nawet, że powinien być powieszony „na swoich własnych jelitach”[34]. Nazistowska propaganda przypisała mu określenie „Żyd Hildebrand”[35]. W roku 1935 został profesorem Uniwersytetu Wiedeńskiego. Podczas jego pierwszego wykładu miała miejsce gwałtowna demonstracja przeciwko jego osobie zorganizowana przez kadrę profesorską nawołującą, aby studenci przyszli z pałkami i pobili niechcianego Hildebranda. Podczas ponad trzydziestu miesięcy pracy Dietricha na uczelni pronazistowscy profesorowie mieli zwyczaj ostentacyjnie odwracać się i odmawiać podania mu ręki[36].

Gdy Hitler zajął Austrię w 1938 r., Hildebrand ponownie został zmuszony do ucieczki. Spędził jedenaście miesięcy w Szwajcarii, niedaleko Fryburga, do której mógł się udać dzięki dziedzicznemu obywatelstwu uzyskanemu przez dziadka[37]. Potem przeniósł się do Fiac we Francji, niedaleko Tuluzy, gdzie wykładał na Katolickim Uniwersytecie w Tuluzie. Gdy naziści najechali Francję w 1940 roku, zaczął się ukrywać, póki po wielu trudach i bohaterskiej pomocy Francuzów, m.in. Edmonda Micheleta, udało mu się zbiec wraz z żoną, synem i synową do Portugalii. Stamtąd udali się statkiem do Brazylii, a potem w 1940 do Nowego Jorku, gdzie Hildebrand podjął pracę wykładowcy filozofii na prywatnym jezuickim Uniwersytecie Fordham w Rose Hill, Bronx.

Dietrich von Hildebrand był pierwszym katolickim myślicielem, który publicznie bronił encykliki Pawła VI Humanae vitae przed bardzo nieprzychylną prasą[38].

Hildebrand przeszedł na emeryturę w 1960 i resztę życia spędził na pracy naukowej. Jest autorem kilkudziesięciu książek, napisanych zarówno po angielsku, jak i po niemiecku. Sprzeciwiał się otwarcie wielu sposobom implementacji postanowień II Soboru Watykańskiego, zwłaszcza w kwestii nowego rytu mszy. Z tego powodu promował wartość tradycyjnej mszy świętej i uczestnctwo w niej[39]. Był jednym z założycieli towarzystwa tradycjonalistów katolickich Una Voce America. Zmarł po długiej walce z chorobą. Po śmierci pierwszej żony Margarete Denck (umarła w 1957) od 1959 był żonaty z Alice von Hildebrand (ur. 1923, zm. 2022), która, podobnie jak on, była filozofem i teologiem.

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  • Marriage: The Mystery of Faithful Love, 1929.
  • Metaphysics of Community, 1930.
  • Actual Questions in the Light of Eternity, 1931.
  • In Defense of Purity; an Analysis of the Catholic Ideals of Purity and Virginity, Longmans, Green and Co., 1931.
  • The Essence of Philosophical Research and Knowledge, 1934.
  • Liturgy and Personality, Longmans, 1943.
  • Transformation in Christ, Longmans, 1948.
  • Christian Ethics, McKay, 1952; wyd. późniejsze: Ethics, Franciscan Herald Press, Chicago 1973, s. 470.
  • Fundamental Moral Attitudes, Longmans, 1950.
  • The New Tower of Babel, P.J. Kenedy, 1953.
  • True Morality and Its Counterfeits, z Alice Jourdain, McKay, 1955.
  • Graven Images: Substitutes for True Morality, with Alice M. Jourdain, McKay, 1957.
  • Mozart, Beethoven, Schubert, J. Habbel, 1961.
  • Not as the World Gives; St. Francis’ Message to Laymen Today, Franciscan Herald Press, 1963.
  • The Art of Living, with Alice von Hildebrand, Franciscan Herald Press, 1965.
  • Humility: Wellspring of Virtue.
  • Love, Marriage, and the Catholic Conscience: Understanding the Church’s Teachings on Birth Control.
  • Man and Woman: Love & the Meaning of Intimacy, Franciscan Herald Press, 1966.
  • Making Christ’s Peace a Part of Your Life.
  • Morality and Situation Ethics, z A. Hildebrand, Franciscan Herald Press, Chicago 1966, s. 191.
  • The Trojan Horse in the City of God: The Catholic Crisis Explained, Franciscan Herald Press, 1967.
  • The encyclical Humanae vitae, a sign of contradiction; an essay on birth control and Catholic conscience, Franciscan Herald Press, 1969.
  • Celibacy and the crisis of faith, Franciscan Herald Press, 1971.
  • The Devastated Vineyard, 1973.
  • What is Philosophy?, Franciscan Herald Press, 1973.
  • Jaws of Death: Gate of Heaven, 1976.
  • The Heart: an Analysis of Human and Divine Affectivity, Franciscan Herald Press, 1977.

Publikacje przetłumaczone na język polski

[edytuj | edytuj kod]
  • Czym jest filozofia?, przeł. P. Mazanka, J. Sidorek, WAM, Kraków 2011, s. 232.
  • Koń Trojański w Mieście Boga, Fronda, Warszawa 2013, s. 392.
  • Liturgia a osobowość, przeł. M. Grabowska, Wydawnictwo M, Kraków 2014, s. 166.
  • Metafizyka wspólnoty, przeł. J. Zychowicz, WAM, Kraków 2012, s. 256.
  • Przemienienie w Chrystusie, przeł. J. Zychowicz, Znak, Kraków, 1982, s. 372.
  • Serce. Rozważania o uczuciowości ludzkiej i uczuciowości Boga-Człowieka, przeł. J. Koźbiał, W drodze, Poznań 1985, s. 200.
  • Spustoszona winnica, Fronda, Warszawa 2013, s. 288.
  • Sztuka życia, Klub Książki Katolickiej, 2002.
  • Małżeństwo, W drodze, Poznań 2017, ISBN 978-83-7906-132-7.
  • Istota miłości, przeł. W. Paluchowski, Fronda, Warszawa 2021, s. 680.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Hildebrand Dietrich, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-08-21].
  2. ↑ Joseph Ratzinger: Przedmowa. W: Alice von Hildebrand: Dusza lwa. tłum. Jan Franczak. Warszawa-Ząbki: Fronda, 2008, s. 11.
  3. ↑ a b Hildebrand 2008 ↓, s. 20.
  4. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 27–28.
  5. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 62.
  6. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 56–57.
  7. ↑ a b Hildebrand 2008 ↓, s. 230.
  8. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 45.
  9. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 52.
  10. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 44.
  11. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 63.
  12. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 64.
  13. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 133.
  14. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 135.
  15. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 158.
  16. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 159.
  17. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 203–204.
  18. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 163.
  19. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 172.
  20. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 80.
  21. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 82–83.
  22. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 176.
  23. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 196.
  24. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 200.
  25. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 201.
  26. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 306.
  27. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 206–207.
  28. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 268.
  29. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 263.
  30. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 182.
  31. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 257.
  32. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 266.
  33. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 299.
  34. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 304.
  35. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 322.
  36. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 325–328.
  37. ↑ Hildebrand 2008 ↓, s. 21.
  38. ↑ Dietrich von Hildebrand: The Encyclical Humanae Vitae: A Sign of Contradiction. Chicago: Franciscan Herald Press, 1969. (ang.).
  39. ↑ Dietrich von Hildebrand: Der verwüstete Weinberg. Regensburg: Habbel, 1973. (niem.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dietrich_von_Hildebrand&oldid=72491552”